دکترای حرفه ای پزشکی چیست؟ تفاوت آن با دکترای تخصصی

دکترای حرفه ای پزشکی مدرکی دانشگاهی است که دانشجویان رشته های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، دامپزشکی و برخی رشته های کلینیکال مانند بیوتکنولوژی پزشکی پس از گذراندن دوره ۶ تا ۷ ساله دریافت می کنند. این مقطع تحصیلی پایه ورود به حرفه هایی مانند پزشک عمومی، داروساز یا دامپزشک است. برخلاف تصور برخی افراد، دکترای عمومی یک مقطع جداگانه نیست، بلکه عنوان رشته ای مانند «پزشکی عمومی» در همین مقطع دکترای حرفه ای است. همچنین، دکترای تخصصی یا PhD مرحله ای بالاتر از دکترای حرفه ای یا کارشناسی ارشد است که پس از آن می توان برای کسب تخصص در یک حوزه خاص، مانند قلب و مغز یا دکترای پرستاری، ادامه تحصیل داد.

دکترای حرفه ای پزشکی چیست؟

دکترای حرفه ای پزشکی (Professional Doctorate in Medicine) عنوان مدرکی است که دانشجویان رشته های علوم پزشکی پس از گذراندن یک دوره آموزشی بلندمدت، متناسب با رشته تحصیلی خود، دریافت می کنند. این دوره معمولا در رشته دندانپزشکی حدود ۶ سال و در سایر رشته ها مانند پزشکی، داروسازی و دامپزشکی حدود ۷ سال یا معادل ۱۴ نیمسال به طول می انجامد. هدف اصلی این مقطع، آموزش مهارت های بالینی، عملی و کاربردی موردنیاز برای تشخیص، درمان و مراقبت از بیماران است.

فارغ التحصیلان این مقطع در جامعه به عنوان «پزشک»، «دندانپزشک»، «داروساز» یا «دامپزشک» شناخته می شوند و از نظر سطح تحصیلی بالاتر از کارشناسی ارشد قرار می گیرند. رشته های دارای دکترای حرفه ای به گونه ای طراحی شده اند که دانشجو پس از اتمام تحصیل بتواند به طور مستقیم وارد بازار کار و فعالیت های درمانی شود.

نکته مهم آن است که دکترای حرفه ای با دکترای تخصصی (PhD) تفاوت ماهیتی دارد. دکترای تخصصی ماهیتی پژوهشی داشته و بر تولید علم و تحقیقات علمی متمرکز است، در حالی که دکترای حرفه ای بر آموزش عملی، مهارت های کلینیکی و کار بالینی تمرکز دارد.

معادل دکترای حرفه ای پزشکی به زبان انگلیسی

در زبان انگلیسی، دکترای حرفه ای پزشکی با عنوانMD (Doctor of Medicine) شناخته می شود. البته باید توجه داشت که معادل این مدرک در کشورهای مختلف تفاوت هایی دارد و هر کشور از سیستم آموزشی و عناوین خاص خود استفاده می کند. برخی از مهم ترین معادل ها عبارت اند از:

•  Doctor of Medicine (MD): معادل دکترای پزشکی عمومی که دانشجویان پس از اتمام دوره تحصیلات پزشکی دریافت می کنند.
• (MBBS) Bachelor of Medicine, Bachelor of Surgery: در بسیاری از کشورهای انگلیسی زبان مانند بریتانیا و هند، این عنوان برای مدرک پزشکی عمومی رایج است.
• (DDS) Doctor of Dental Surgery: مدرک تخصصی دندانپزشکی، معادل «دکترای جراحی دندان
• (DMD) Doctor of Dental Medicine: معادل DDS و به معنای دکترای پزشکی دندان
• (PharmD) Doctor of Pharmacy: مدرک تخصصی داروسازی که داروسازان پس از اتمام تحصیل دریافت می کنند.
• (DVM) Doctor of Veterinary Medicine: مدرک تخصصی دامپزشکی برای دامپزشکان.

این تنوع عناوین نشان می دهد که اگرچه محتوای آموزشی و سطح علمی این مدارک مشابه است، اما نام آن ها بسته به کشور و نظام آموزشی متفاوت خواهد بود.

لیست رشته های دکترای حرفه ای پزشکی چیست؟

لیست رشته های دکترای حرفه ای پزشکی به شرح زیر است:

• پزشکی داخلی
• دامپزشکی
• دندانپزشکی
• داروسازی
• بیوتکنولوژی

ساختار و طول دوره تحصیلی دکترای حرفه ای

ساختار دوره تحصیلی دکترای حرفه ای بسته به رشته مورد نظر متفاوت است اما ساختار کلی برای ۷ سال به شرح زیر است:

• دوره علوم پایه (۲ سال): دانشجویان در این دوره با علوم پایه پزشکی مانند آناتومی، فیزیولوژی، بیوشیمی و … آشنا می شوند.

• دوره فیزیوپاتولوژی (۱ سال): در این دوره، دانشجویان به مطالعه بیماری ها و مکانیسم های آن ها می پردازند.

• دوره کارآموزی بالینی (۲ سال): دانشجویان در این دوره به صورت عملی در بیمارستان ها و مراکز درمانی حضور پیدا می کنند و تحت نظر اساتید، با بیماران در ارتباط هستند و مهارت های بالینی خود را تقویت می کنند.

• دوره کارورزی بالینی (۲ سال): در این دوره، دانشجویان به صورت مستقل تر در بیمارستان ها فعالیت می کنند و مسئولیت بیشتری در قبال بیماران بر عهده دارند.

لیست دروس رشته دکترای حرفه ای پزشکی چیست؟

دروس این رشته ترکیبی از علوم پایه، علوم بالینی و کارآموزی های بیمارستانی است و شامل مراحل زیر است:

• آناتومی (تشریح): بررسی ساختار بدن شامل استخوان ها، عضلات، اعصاب و اندام های داخلی با استفاده از کاداور، مدل های سه بعدی و تصاویر پزشکی؛ پایه ای برای درک جراحی و معاینه بیماران.
• فیزیولوژی: مطالعه عملکرد سیستم های بدن مانند قلب، گوارش، عصبی و تنفسی؛ ضروری برای درک عملکرد طبیعی بدن و تشخیص بیماری ها.
• ژنتیک: بررسی ژن ها، کروموزوم ها و نقش آن ها در انتقال صفات و بروز ناهنجاری های ژنتیکی؛ شامل مفاهیمی مانند جهش ژنی و نقشه ژنوم.
• بیوشیمی: تحلیل فرآیندهای شیمیایی سلولی مانند متابولیسم انرژی، نقش آنزیم ها و مولکول های زیستی؛ پایه ای برای فهم عملکرد مولکولی بدن.
• میکروب شناسی: مطالعه میکروارگانیسم هایی چون باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها و نقش آن ها در ایجاد بیماری؛ شامل واکسیناسیون و درمان با آنتی بیوتیک.
• ایمونولوژی: بررسی سیستم ایمنی بدن، مکانیسم های دفاعی طبیعی و اکتسابی، و بیماری های ناشی از نقص ایمنی؛ شامل واکسیناسیون و روش های تقویتی.
• بافت شناسی (هیستولوژی): مطالعه ساختار میکروسکوپی سلول ها و بافت ها مانند عصبی، عضلانی و پوششی؛ مهم برای تشخیص تغییرات بافتی ناشی از بیماری ها.
• داروشناسی (فارماکولوژی): تحلیل مکانیسم داروها، دوزها و عوارض جانبی آن ها؛ ضروری برای انتخاب درمان دارویی مناسب.
• آسیب شناسی (پاتولوژی): بررسی تغییرات ساختاری و عملکردی سلول ها و بافت ها در اثر بیماری ها؛ پیوند دهنده علوم پایه با بالینی.
• فیزیوپاتولوژی: بررسی بیماری ها بر اساس عملکرد سیستم های بدن
• کارآموزی: بخش های داخلی، جراحی، اطفال، زنان، روان پزشکی، پوست و…
• کارورزی: فعالیت مستقیم در درمان بیماران تحت نظر اساتید

در پایان این دوره، دانشجویان باید در آزمون جامع شرکت کرده و سپس مجوز طبابت دریافت کنند.

تفاوت دکترای تخصصی و دکترای حرفه ای پزشکی چیست؟

مقایسه دکترای حرفه ای پزشکی با پزشک عمومی

گاهی کلمات دکترای حرفه ای پزشکی با دکترای عمومی به اشتباه به جای هم به کار می روند، در حالی که این دو با یکدیگر تفاوت های مهمی دارند. دکترای حرفه ای پزشکی به مقطع تحصیلی بلندمدتی اطلاق می شود که دانشجویان پس از طی حدود ۷ سال آموزش عملی و نظری در رشته هایی مانند پزشکی، داروسازی و دامپزشکی دریافت می کنند و این مدرک پایه ای برای ورود به حرفه پزشکی است. در مقابل، دکترای عمومی در واقع عنوان شغلی پزشکی است که فارغ التحصیلان دکترای حرفه ای پس از اتمام تحصیل و اخذ مدرک رسمی در جامعه به آن شناخته می شوند.

جمع بندی

دکترای حرفه ای پزشکی، یک مسیر علمی و حرفه ای مهم در نظام آموزشی ایران و بسیاری از کشورهای دنیا است. این مدرک معادل پزشکی عمومی است و پایه ای برای ورود به دنیای تخصصی تر پزشکی به شمار می رود. تفاوت آن با دکترای تخصصی، در ساختار، هدف و کاربرد آن نهفته است.

به صورت کلی کسی که مدرک دکترا تخصصی دارد در مقطع تحصیلی پروفسوری یا همان PhD تحصیل کرده است ولی فردی که دکترای حرفه ای دارد به این معنی است که صرفا در رشته دکتری تحصیل می کند و ربطی به مرتبه دانشگاهی او ندارد و لزوما پروفسور نیست بلکه در اکثر مواقع این افراد دارای مدرک فوق لیسانس هستند.

سوالات متداول

آیا دکترای حرفه ای همان پزشکی عمومی است؟

خیر، دکترای حرفه ای مدرک تحصیلی در رشته پزشکی است، در حالی که پزشکی عمومی عنوان شغلی فارغ التحصیلان این مقطع است.

آیا دکترای حرفه ای پزشکی همان MD است؟

بله، در اکثر کشورها مانند ایالات متحده، کانادا، استرالیا و حتی بسیاری از کشورهای اروپایی، (MD (Doctor of Medicine همان دکترای حرفه ای محسوب می شود.

آیا مدرک دکترای حرفه ای پزشکی در خارج از ایران معتبر است؟

مدرک دکترای حرفه ای پزشکی ایران از نظر علمی در بسیاری از کشورها معتبر است، اما برای شروع به کار در خارج از کشور، پزشکان باید چند مرحله را طی کنند:

1. تایید مدارک توسط سازمان های ارزیاب (مثل ECFMG در آمریکا)
2. قبولی در آزمون های صلاحیت حرفه ای مانند USMLE (در آمریکا) یا PLAB (در بریتانیا)
3. اثبات مهارت زبان انگلیسی
4. دریافت ویزای کار یا تحصیل

بنابراین، اگرچه مدرک از نظر علمی معتبر است، اما برای دریافت مجوز طبابت در خارج، باید مراحل قانونی و حرفه ای کشور مقصد طی شود.